Tłem historii monetarnej Rzeczypospolitej w czasach panowania Zygmunta Wazy był postępujący kryzys pieniężny wywołany sytuacją w Niemczech i napływem do Polski spodlonej monety niemieckiej. Początkowo stopę menniczą określała ordynacja Stefana Batorego z 1580 roku. W sytuacji pogłębiającego się kryzysu, w 1601 roku podjęto decyzję o podniesieniu stopy menniczej, czyli dewaluacji nominałów znajdujących się w obiegu. W kolejnych latach pojawiły się następne akty prawne obniżające zawartość srebra w poszczególnych nominałach. Spośród nich najważniejsza była ordynacja z roku 1623. Wprowadzała ona stabilny system monetarny, oparty na systemie pieniężnym cesarstwa. W czasie panowania Zygmunta III w Rzeczypospolitej pojawiły się nowe nominały – trzykrucierzówki, półtoraki i orty. Z kolei w roku 1621 w mennicy bydgoskiej wybito najwyższy nominał w historii polskiego pieniądza – studukatówkę. Było to ukoronowanie intensywnej emisji monet złotych za czasów Zygmunta III. W tym okresie pracowały mennice koronne (Olkusz, Wschowa, Poznań, Malbork, Bydgoszcz, Lublin, Kraków, Warszawa), litewska (Wilno), miejskie (Gdańsk, Elbląg, Toruń, Ryga, Poznań, Wschowa) oraz prywatna mennica w Łobżenicy. Monety szwedzkie Zygmunta Wazy emitowały mennice w Sztokholmie, Rewalu i Malborku. W roku 1627 podjęto decyzję o wstrzymaniu emisji monety drobnej. Decyzja ta utrzymała się w mocy do roku 1650.
Władcą, który zapoczątkował emisję ortów w Polsce był Zygmunt Waza. Pierwsze egzemplarze nowego nominału pojawiły się w Gdańsku. W roku 1608 mennica wypuściła orty próbne („emisja wstępna”, „monety okazowe”), znane dziś w kilku zaledwie egzemplarzach. Wykazują one cechy bicia, nie zaś tłoczenia jak orty z następnych lat. Produkcja ortów jako monet obiegowych rozpoczęła się w roku 1609. Nazwa ort (”orth”) pochodzi z języka staroniemieckiego i oznacza ćwierć. Odnosiła się ona do ówczesnej wartości monety – ¼ talara. W roku 1618 do mennicy gdańskiej, jako producent ortów dołączyła mennica koronna w Bydgoszczy. Orty były monetami okazałymi, początkowo tłoczonymi ze srebra dobrej, XIV-łutowej próby. Ważyły średnio 6,958 g i zawierały 6,089 g czystego srebra. W związku z kryzysem pieniężnym charakteryzującym znaczną część panowania Zygmunta Wazy, ordynacje mennicze trzykrotnie zmieniały standard ortów. W roku 1615 postanowiono iż mają być tłoczone ze srebra próby XIII ½, ich wagę ustalono na 6,726 g, zaś zawartość czystego kruszcu na 5,676 g. W roku następnym miała miejsce kolejna zmiana. Standard ortów znów obniżono (próba XIII, waga 6,427 g, czyste srebro 5,222 g). W roku 1621 wprowadzono ostatnią zmianę (próba XI, waga 7,207 g, czyste srebro 4,955 g).
